Şifalı Bitkiler – Hünkâr Çiçeği, Iberis amara L.

Diğer Adları:
Hünkâr Çiçeği, Bittere, Schlifenblume Iberis amara L.
Acı Hünkâr Çiçeği Syn: Biauricula amara BUBANİ
Hünkârbeğendi çiçeği Thlaspi amarum CRANTZ
İlmik otu
Düğüm otu

Familyası:
Turpgillerden, Kreuzblütler, Brasicaceae

Drugları:
Hüdaverdi otu; Iberidis herbaü
Iberidis semen

Hüdaverdi otu ve tohumu natürel ilaç yapımında, tohumu ise sadece tentür yapımında kullanılır.

Giriş:
Hünkâr çiçeğinin bilinen 30 alt türü mevcuttur fakat genellikle bu Acı Hünkar çiçeği bitkisel tedavide kullanılır. Yabani olarak yetişen Hünkâr çiçeği mevcut ihtiyacı karşılamadığından natürel ilaç üreten firmalar tarafından özel olarak yetiştirilmektedir.

Botanik:
Hünkârbeğendi çiçeği Orta, Güney ve Batı Avrupa, Kuzey Afrika, Balkanlar, Kafkaslar ve Kırım’da yabani olarak yetişmektedir. Asıl vatanının Iberya (İspanya) yarımadası olduğu ve oradan diğer ülkelere yayıldığıdır. Türkçe Hünkâr çiçeği ve ya Hünkârbeğendi çiçeği, Almanya’da ise Schlifenblume yani İlmik çiçeği diye anılır. Yaprakları kravat şeklinde, kenarları 4–6 dişli, koyu yeşil renkli, alt yaprakları oval ve uzun bir sap üzerinde üst yapraklarının dibinden yan dallar çıkar. Çiçekleri oldukça sık ve topluca bir arada, şemsiye görünümünde tomurcukları pembe, taç yaprakları beyazdır. Taç yaprakları dışa doğru olanları mala şeklinde ve içe doğru olanlara göre üç kat daha büyüktür. Taç yapraklarının dışa doğru olanlarının büyük, içe doğru olanlarının küçük olması, ayak bağını andırdığından Almanca Schlifenblume; İlmik çiçeği diye anılır. Tohumları hafif basık, 3-4mm uzunluğunda, 2-3mm eninde ve 1mm kalınlığında yumurta şeklinde ve esmer renklidir.

Yetiştirilmesi:
Kireçli, taşlı ve kayalık topraklarda daha gür yetişir ve Türkiye’nin hemen her bölgesinde rahatlıkla yetiştirilebilir.

Hasat zamanı:
Hünkâr çiçeği Mayıs’tan Eylül’e kadar topraktan 4-5cm yukarıdan kesilerek tamamı (kökleri hariç) güneşli, havalı bir yerde kurutulduktan sonra kaldırılır veya işlenir. Tentür yapmak için sadece olgunlaşmış ve kurutulmuş tohumları kullanılır. Malesef şifalı bitkiler top-lama, kurutma, paketleme ve depolama işlemleri sırasında çok yanlışlar yapılmaktadır. Bitkinin şifalı kısmı yaprak veya çiçekleri ise asla Güneş altında kurutulmaz ve mutlaka gölgede kurutulmalıdır. Ayrıca örneğin bitki 5 günde kurudu ise, 2 gün daha kurumada bırakmak mahzurludur, çünkü birleşimindeki eterik yağları kaybettiğinden kalitesi düşer. Sadece bitki kökleri Güneş’te kurutulur ve kurur kurumaz hemen paketlenip depolanması gerekir. Şifalı bitkilerin Aktarlar’da açıkta satılması kalitesini kısa sürede düşürür ve etkisini oldukca azaltır.

Birleşimi:
Tohumlarının birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
1) Glucosinolatlar (hardal yağı glikozitler); %1,4 oranında bulunur ve bunların en önemlileri; Gluroiberin, Glucocheirolin ve Glucoibervirin’i sayabiliriz.
2) Cucurbitacinler %0,2-0,4 oranında bulunur ve bunların en önemlileri; Cucurbitacin E (α-Ellaterin) ve Cucurbitacin I (Ellatericin B) içerir. (Bu ikisi için Cırtatan’a bakınız.) v ayrıca çok az miktarda Cucurbitacin K ve J içerir. (bu ikisi içinde Citkökü’ne bakınız.)
3) Sabit yağ türevleri %12,8 oranında bulunur ve en önemlileri; Behenasit (%45), Oleikasit (%21,5), Palmitinasit (%10,8), Linolen asit (%9), Arahidonasit (%7,3) ve Linelasit (%6,4) oranında bulunurlar.

Çiçeklerinde; Flavonglikozit türevlerinden Kampferol, Quercetin ve bunların alt türevlerini içerir.

Tesir şekli:
Krampları çözücü, iltihapları önleyici, hazmettirici, peristaltik (bağırsakları harekete geçirici), dipepsi (kokuşmayı) önleyici özelliklere sahiptir.

Araştırmalar:
Hünkâr otu ve tohumundan elde edilen sade ekstrelerle araştırmalar yapılmıştır fakat bu alanda asıl büyük araştırmalar Ster-gerwalt firması tarafından 9 çeşit şifalı bitki ekstresinden elde edilen Iberogast damlası ile yapılmıştır. Iberogast diğer natürel ilaçlardan farklı olarak taze toplanan bitkilerin ekstresi ile elde edilmiştir. Bu araştır-malardan 1-2 örnek:
1) N.Mac Lcan ve U.Hüpner-Steiner 40 mide ve bağırsak rahatsızlıkları olan hastalar üzerinde Iberogast damlası ile 14 günlük bir tedavi sonucu hastalarda büyük ölçüde iyileşme görülmüştür. (Steig.B.20)
2) K.Nikolay ve ekibi 2 hafta süren 77 mide ve bağırsak enfeksiyon bozuklukları olan hastalar üzerinde yapılan deneylerde Herolgesten kimyasal ilaç olan <<Metoclopiramid>>’le aynı derecede etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu mide ve bağırsak hastalıklarından bazıları şunlardır; mide krampları, mide ekşimesi, mide ağrı ve sıkışmasına karşı kullanılır. (Age 22)
3) M.Brückel ve W.Gisevus mide fonksiyon rahatsızlıkları olan 20 hasta üzerinde yaptıkları tedavi sonucu bu hastalarda görülen mide ağrısı ve sıkışması, ekşime, yanma, bulantı, kusma hissi, şişkinlik, tıkanma, kabızlık ve ishal gibi hallerde 3-32 gün süren tedavide hemen hemen tamamında iyileşme görülmüştür. (Age 30)
4) Prof.Dr.Hotz ve ekibi 243 hasta üzerinde <<Iberogast>>’la yaptığı tedavi sonucu başta bulantı, kusma hissi, kusma, tıkanma, karın krampı, erken doymuşluk hissi, yanma, iştahsızlık ve mide ağrısının iyileştirdiği ve kimyasal ilaç Metoclopamid’e göre daha etkili ve yan tesirsiz olduğu görmüştür. (HV.1.99.53)
5) Yine J.Hotz Celle şehrinde 208 hastası üzerinde yaptığı tedavi sonucu şişkinlik, kramplar, kabızlık, ishal ve kokuşma gibi rahatsızlıkları Iberogast’la iyileştirmiştir. (Age)

Kullanılması:
Araştırmalara göre Hünkâr otu ve tohumu mide salgısını, safrayı ve bağırsak salgılarını artırır ve harekete geçirir. Hünkâr otu ve tohumunun çok acı olması nedeni ile günümüze kadar hemen çok az kullanılmıştır. Bu nedenle genellikle Hünkâr otu ve tohumu diğer şifalı bitkilerle kombine edilerek (Karıştırılarak) kullanılır ve bu kombine natürel ilaçlardan en önemlisi Ibergast’dır.

Çay:
Çayı hafif zehirli olması nedeni ile içilmez.

Homeopatide:
Hünkar tohumundan 50 gr hafif ezildikten sonra bir şişeye konur ve üzerine %70 lik 500 ml Etanol doldurulur. Şişe güneş ışığından uzakta 2 günde bir çalkalamak suretiyle 4-6 hafta muhafaza edilir. Bu süre sonunda süzülerek homeopatide <<Iberisamara>> adı verilen tentür elde edilir. Bu tentür yukarıdaki kullanım şeklinden farklı olarak kullanılır, zira başta kalp spazmı (Angina peçtoris), kalp kaslarında zedelenme, kalp yıpranması, Koroner skleroz (Hassas kılcal kalp damarlarının sertleşmesi), kalp civarında batma, kalp çarpınması, kalp derisinde iltihaplanma ve boğulma hissi gibi durumlara karşı kullanır. Tentürden günde 3 defa 10-15 damla 4-6 hafta süre ile alınır.

Yan tesirleri:
Hünkâr otu ve tohumu hafif zehirli olması nedeni ile çayı içilmez.