Şifalı Bitkiler – Kaz otu, Potentilla anserina

Kaz otu, Gönsefingerkraut, Potentilla anserina L.
Gümü otu
Kaz tırnağı otu
Kramp otu

Familyası: Gülgillerden, Rosengewâchse, Rosaieae

Drugları: Kaz otu; Anserinae herba
Kaz otunun kökleri hariç tamamı yani otun yaprakları ve çiçekleri çay, tentür ve natürel ilaç yapımında kullanılır.

Botanik: Kaz otu Gülgillerin alt grubu Potentillagillerden (Beşparmak¬giller) olup bu grubun takriben 300 alt türevi mevcuttur. Fakat Kaz otu yapı itibariyle diğer türlerden hemen ayrılır. Avrupa, Asya, Amerika ve Kuzey Afrika’nın ılıman bölgelerinde, mezarlık, yol kenarları, çimenlikler ve meralarda yetişir. Kökleri kısa, kazık kök ve saçakları ile kazık kökten çevreye yayılan 30-70cm uzunluğunda, sürgün köklere sahiptir. Sürgün kökler ince bir iplik şeklinde, kırmızımsı veya esmer renkte olup, yer üstünde uzanarak bulduğu her fırsatta yeni bir Kaz otu kökünün oluşmasına neden olur. Sürgün kökler vasıtasıyla Kaz otu kısa sürede bulunduğu yörede yayılarak kümeler oluşturur. Kaz otu gövdesiz olup kanat yaprakları direkt kazık kökten çıkar ve bir rozet oluştururlar. Ka¬nat yaprakları 15-30cm uzunluğunda, yumurta şeklinde ve 7-21 yap¬raktan meydana gelir. Yaprakların kenarları kertikli, üst yüzeyi koyu yeşil veya gümüşi yeşil, kenarları dişli, alt yüzeyi gümüşi renkte tüylü ve kanat yaprağın üzerinde yapraklar arasında küçük mızrak şeklinde yan yaprakları mevcuttur. Çiçekleri en dışta mızrak şeklinde, koyu yeşil, 3-7adet kupa yaprakları, taç yaprakları ise sarı veya altın sarısı renkte, yumurta veya kalp şeklinde, beş parçadan meydana gelir. Ortada 10-20 adet döllenme tozlukları ve göbekten ibarettir.

Yetiştirilmesi: Herhangi bir yörede yabani olarak yetişen Kaz otunun köklerinden birkaç kök bahçenin güneş gören bir bölgesine dikilirse kısa zamanda çevresinde bir küme oluşturur ve herhangi bir bakıma ve itinaya gerek yoktur.
Hasta zamanı: Mayıs’tan Eylül’e kadar Kaz otu (yaprak ve çiçekleri) toplanarak güneşli gölgelik havadar bir yörede kurutulur. Kurutulurken ısının 45˚’yi geçmemesi gerekir. Şayet bu ısıyı geçerse birleşimindeki eter yağı yok olur. Malesef şifalı bitkiler toplama, kurutma, paketleme ve depolama işlemleri sırasında çok yanlışlar yapılmaktadır. Bitkinin şifalı kısmı yaprak veya çiçekleri ise asla Güneş altında kurutulmaz ve mut¬laka gölgede kurutulmalıdır. Ayrıca örneğin bitki 5 günde kurudu ise, 2 gün daha kurumada bırakmak mahzurludur, çünkü birleşimindeki eterik yağları kaybettiğinden kalitesi düşer. Sadece bitki kökleri Güneş’te kurutulur ve kurur kurumaz hemen paketlenip depolanması gerekir. Şifalı bitkilerin Aktarlar’da açıkta satılması kalitesini kısa sürede düşürür ve etkisini oldukca azaltır.

Birleşimi: Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Tanenler %5-10 arasında olup en önemli alt türevi Ellagitannin’dir (Hamamelis’e bak). Hidroliz (suda parçalanması) ile Ellagasidi, Galluasidi ve Galaktozlara ayrılır.
b) Flavonitler; Myricetin, Quercetin ve Kâmpferol
c) Anthocyanidler; Lucodelphinidin ve Cyanidin
d) Fenolkarbonikasitler; Ellagasidi, Ferulaasidi, P-Cumarasidi ve Kahve asidi içerir.
e) Doymamış yağ asitleri; Arahidon-, Linol-, Linolen-, Oleik- ve Palmitin asitler içerir.
f) Ayrıca C-vitamini, Kumarin ve mineraller içerir.

Tesir şekli: Kramp çözücü, teskin edici, sakinleştirici, iltihapları önleyici, kanamayı durdurucu ve ishal önleyicidir.

Araştırmalar:
1) S.Kneipp’in Tetanoz sonucu ağır yatalak olarak hastayı Kaz otunu sütte kaynatarak içirdiği söylenmekte fakat bu konuda araştırma yapılmamıştır. (LBH.1.848)
2) Jarıch hayvanlar üzerinde yaptığı deneyde Kaz otunun bağırsak ve rahim kramplarını önlediği tespit edilmiştir. (Age)
3) Janka, Tummann, Thor, Ventzue, Neviny ve Schneider’ya ayrı ayrı ekiplerle Kaz otu ekstresi ile hastalar üzerinde yaptıkları deneyler sonucu bağırsakları rahatlattığını, krampları önlediğini tespit etmişlerdir. (Age)

Kullanılması:
a) Araştırmalara göre mide, bağırsak ve rahim kramplarına karşı kullanılır.
b) Komisyon E’nin 223 nolu 30.11.1985 tarihli Monografi bildirinse göre Kaz otu başta hafif derecedeki adet anormallikleri ve akut ishale karşı ve de hafif derecedeki ağız içi ve yutak iltihaplanmasına karşı kullanılabileceği beyan edilmiştir.
c) Halk arasında ishal, adet bozuklukları, mide-bağırsak ve rahim krampları, iltihapları, ağız içi, yutak iltihapları ve ayrıca kas krampları, astım, öksürük krampı ve de kalp krampına karşı kullanılır. Alman sağlık bakanlığına bağlı olarak çalışan Komisyon E’ye göre hafif adet bozuklukları, hafif ishal, ağız içi ve yutak iltihaplanmasına karşı kullanılabileceğini bildirmişlerdir.

Çayı: Kaz otundan (yaprak ve çiçekleri) iki kahve kaşığı demliğe konur ve üzerine 300-500ml kaynar su ilave edilir. 5-10dk demlendikten sonra süzülerek içilir.

Çay Harmanları;

Ağrılı adet görme çayı;
>20 gr Kaz otu
>20 gr Boz otu
>20 gr Kılıç otu
>20 gr Civanperçemi otu
>20 gr Baldıran kökü

Ağrılı adet görme çayı;
>20 gr Andız kökü
>20 gr Papatya çiçeği
>20 gr Kaz otu
>20 gr Oğulotu
>20 gr Kılıç otu

Bağırsak krampları çayı;
>30 gr Kaz otu
>30 gr Papatya çiçeği
>30 gr Beşparmak kökü
>10 gr Meşe kabuğu

Homeopati’de: Kaz otu kökü ile söküldükten sonra 100gr’ı yıkanır, ince kıyılır, bir şişeye konur ve üzerine 500ml %70’lik etanol ilave edilir. Şişe güneş ışığından uzakta iki günde bir çalkalanır. 4-6hafta sonra süzülerek Homeopati’de <<Porentilla anserina>> ismi ile anılan tentür elde edilir. Bu tentürden günde 3-4defa 10-15damla 4-8hafta süreyle alınır.

Yan tesirleri: Bilinen bir yan tesiri yoktur.